बँकांमध्ये क्लर्कचा तुटवडा; कर्मचाऱ्यांवर वाढता ताण! | Clerk Shortage in Banks: Increasing Pressure on Employees!

सर्वसामान्यांच्या नजरेत बँक कर्मचाऱ्यांची प्रतिमा म्हणजे संपखोर, कामचुकार आणि जास्त पगार मिळवणारा कर्मचारी अशी आहे. मात्र, गेल्या काही वर्षांत या प्रतिमेच्या विरुद्ध वास्तव समोर आले आहे. बँकेतील नोकरी एकेकाळी आरामदायी मानली जात होती. पण आता ती त्रासदायक कॅटेगरीत मोडली आहे. बदलत्या काळानुसार बँकांमध्ये कामाचा ताण वाढला आहे. विशेषतः, खासगीकरणाच्या वाऱ्यामुळे आणि कर्मचारी भरती थांबल्याने कार्यरत कर्मचाऱ्यांवर कामाचा अतिरिक्त भार पडत आहे.

नियमित भरती प्रक्रिया ठप्प, कामाचा बोजा वाढला
गेल्या काही वर्षांपासून बँकांमध्ये नियमित आणि गरजेनुसार कर्मचारी भरती झालेली नाही. याचा थेट परिणाम कर्मचाऱ्यांवर दिसून येत आहे. देशभरातील राष्ट्रीयीकृत बँकांमध्ये विशेषतः क्लर्क पदांसाठी मोठ्या प्रमाणावर तुटवडा जाणवत आहे. बँक कर्मचारी संघटनांच्या मते, कर्मचारी भरती ठप्प झाल्याने मनुष्यबळाचा अभाव निर्माण झाला आहे. याचा फटका शाखांमधील सेवा कार्यक्षमतेवरही पडत आहे.

जनधन खाते उघडणीपासून मुद्रा लोनपर्यंतचा भार
देशातील जवळपास ४५ कोटी जनधन खाती उघडण्याचे काम बँक कर्मचाऱ्यांनी पार पाडले. या खात्यांसाठी रुपे कार्ड वाटप, आधार लिंकिंग यांसारखी महत्वाची कामे कर्मचाऱ्यांवर टाकली गेली. या जबाबदाऱ्यांमध्ये मुद्रा लोन आणि विमा योजनांचे कामदेखील समाविष्ट झाले. इतकेच नव्हे, विलीनीकरणानंतर अनेक शाखा वाढल्या; मात्र त्या तुलनेत कर्मचारी संख्या वाढली नाही. त्यामुळे कर्मचाऱ्यांवर कामाचा ताण प्रचंड प्रमाणात वाढला आहे.

विलीनीकरणामुळे कामाचा ताण दुप्पट
बँकांचे विलीनीकरण झाल्यामुळे काही बँकांच्या शाखा एकत्र आल्या. परंतु, नवीन शाखांची संख्या वाढल्यामुळे उपलब्ध कर्मचारी अपुरे ठरले. यामुळे कर्मचाऱ्यांना एका वेळी अनेक जबाबदाऱ्या सांभाळाव्या लागत आहेत. कर्जवाटप, ग्राहक सेवा, खात्यांचे व्यवस्थापन आणि शासकीय योजना राबविणे या सगळ्या कामांचा ताण त्यांच्यावर पडला आहे. यामुळे कर्मचाऱ्यांमध्ये असंतोष वाढलेला दिसून येत आहे.

मनुष्यबळाची कमतरता: बँकांच्या कार्यक्षमतेवर परिणाम
कर्जवाटपासारख्या महत्वाच्या कामांमध्ये कर्मचारी अपुऱ्या प्रमाणात उपलब्ध असल्यामुळे अनेक वेळा ग्राहकांना विलंबाचा सामना करावा लागतो. एका खासगी सर्वेक्षणानुसार, ८.५९ बँक अधिकाऱ्यांमागे केवळ ३.६ लाख लिपिक आणि १.६१ लाख सहाय्यक कार्यरत आहेत. काही खासगी बँकांमध्ये तर सहा अधिकाऱ्यांमागे एक लिपिक अशी परिस्थिती आहे. यामुळे कामांचे नियोजन बिघडते आणि ग्राहक सेवेमध्ये अडथळे निर्माण होतात.

लिपिकांची कमतरता: बँकिंग क्षेत्राचे आव्हान
लिपिक पदांच्या कमतरतेमुळे बँकिंग प्रक्रियेत अडथळे निर्माण झाले आहेत. रोजच्या व्यवहारांपासून ते शासकीय योजनांच्या अंमलबजावणीपर्यंत सर्वच पातळ्यांवर कर्मचाऱ्यांची गरज भासत आहे. वाढत्या डिजिटलायझेशनमुळे ऑनलाईन व्यवहार वाढले असले तरी शाखांमधील प्रत्यक्ष व्यवहारांसाठी मनुष्यबळ अत्यावश्यक आहे.

उपाययोजना आणि अपेक्षा
बँक कर्मचारी संघटनांनी सरकारकडे नियमित कर्मचारी भरतीची मागणी केली आहे. यासोबतच, बँकिंग क्षेत्रातील खासगीकरण थांबविणे आणि कर्मचाऱ्यांच्या संख्येत वाढ करणे यावर भर देण्याची गरज आहे. ग्राहकांना चांगली सेवा देण्यासाठी आणि कर्मचाऱ्यांवरील ताण कमी करण्यासाठी मनुष्यबळाची पुनर्रचना अनिवार्य ठरत आहे.